وضعیت تولید شکر به روایت آمار

با توجه به ارزیابی‌های صورت‌گرفته طرح‌های مذکور در حالی نیمه‌تمام رها شده‌اند که در صورت تکمیل این تعداد واحد نیمه‌تمام علاوه بر کاهش نیاز به واردات شاهد ایجاد ۷هزار و ۴۶۳ نفر شغل در کشور خواهیم بود.

داده‌های اعلام شده حکایت از آن دارد که بیشترین تمرکز طرح‌های نیمه‌تمام در استان آذربایجان غربی قرار دارد؛ به‌طوری که در حال‌حاضر ۱۱طرح نیمه‌تمام در این استان متمرکز شده‌اند و در جایگاه بعدی استان‌های خوزستان با ۵ طرح نیمه‌تمام و کرمانشاه با ۴ طرح نیمه‌تمام قرار گرفته‌اند.  از سوی دیگر، داده‌های اعلام شده نشان‌دهنده آن است که از ۲۷ طرح نیمه‌تمام موجود در کشور تنها ۴ طرح از پیشرفت فیزیکی بالای ۳۰ درصد برخوردار هستند و ۲۳ طرح نیمه‌تمام راه‌اندازی شده برای تولید شکر پیشرفت فیزیکی کمتر از ۳۰ درصد دارند. با توجه به ارزیابی صورت گرفته طرح‌های نیمه‌تمامی که از پیشرفت فیزیکی بالای ۳۰ درصد برخوردار هستند دو طرح در استان آذربایجان‌غربی و یک طرح در استان چهارمحال و بختیاری و یک طرح در استان خوزستان قرار دارد.

 

اما براساس گزارش منتشر شده از سوی وزارت صنعت،‌ معدن و تجارت در حال‌حاضر در مجموع ۳۸ واحد فعال تولیدکننده شکر با ظرفیت یک میلیون و ۸۰۷ هزار تنی در کشور فعال هستند و مجموع اشتغال ایجاد شده از طریق بنگاه‌های تولیدکننده شکر نیز برابر با ۲۴ هزار و ۵۴۵ نفر است. داده‌های اعلام شده نشان‌دهنده آن است که بیشترین بنگاه‌های تولیدکننده شکر در استان‌های خوزستان، خراسان‌رضوی و آذربایجان‌غربی قرار دارند.  تعداد واحدهای فعال تولید شکر در استان خوزستان برابر با ۱۰ واحد است که ظرفیت تولید ۹۹۸ هزار تن شکر دارند؛ اشتغال ایجاد شده با توجه به واحدهای فعال در این استان برابر با ۱۳ هزار و ۱۸۹ نفر شغل است؛ همچنین ‌سهم این استان از تولید شکر در کشور ۴۲ درصد است.

 

 برابر با آمار اعلام شده در حال‌حاضر ۷ واحد تولیدکننده شکر نیز در استان خراسان‌رضوی فعال هستند که ۴/  ۱۳ درصد از سهم تولید شکر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. ظرفیت تولید شکر در این استان برابر با ۲۲۳ هزار تن است؛‌ مجموع اشتغال ایجاد شده با توجه به واحدهای تولیدکننده شکر در این استان برابر با ۵ هزار و ۱۳۵ نفر است. در حال‌حاضر ۵ واحد فعال نیز در آذربایجان‌غربی وجود دارد، ظرفیت تولید شکر در این استان برابر با ۱۹۷هزار تن است؛ اشتغال ایجاد شده به واسطه واحدهای تولیدکننده شکر در این استان نیز برابر با هزار و ۶۳۵ نفر است.

 

نیشکر عمدتا در کشورهای در حال توسعه (آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی) کشت می‌شود و همچنان محصول اصلی برای تولید شکر خواهد بود. تولید شکر استخراجی از چغندر و نیشکر در سطح جهان در سال ۲۰۱۷ در حدود ۱۸۰ میلیون تن بوده است. سهم شکر تولید شده از چغندر قند تا سال ۲۰۲۰ کاهش خواهد یافت و از ۱۴ درصد در سال ۲۰۱۷ به ۹/  ۱۰ درصد خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود که طی دهه آتی نیشکر حدود ۶۲درصد از تولید جهانی شکر را به خود اختصاص دهد؛ اگرچه انتظار می‌رود در برخی از کشورها از جمله مصر، چین، اوکراین، اروپای شرقی و ترکیه تولید چغندر قند افزایش یابد.

 

اما بررسی وضعیت صادرات و واردات شکر در دوره زمانی سال‌های ۱۳۹۰ تا پایان پاییز سال گذشته از نوسان بسیار تجارت این محصول حکایت دارد. براساس این گزارش قند و شکر در ایران عمدتا از چغندر قند و نیشکر استحصال می‌شود. نکته قابل‌توجه میزان استحصال از چغندر قند و نیشکر در مقابل مقدار شکر خام تصفیه شده در این کارخانه‌هاست. با توجه به میزان تولید نیشکر و چغندرقند در کشور و ظرفیت کارخانه‌ها بخشی از نیاز کشور از طریق واردات شکر خام جهت تصفیه تامین می‌شود. شکر خام وارداتی در ماه‌هایی که استحصال صورت نمی‌گیرد، توسط کارخانه‌ها که امکان تصفیه آن‌را دارند به شکر سفید تبدیل می‌شود.

 

از دیدگاه مصرف انرژی این موضوع حاکی از آن است که بهینه‌سازی مراحل تصفیه شکر خام صرفه‌جویی عمده‌ای را در برخواهد داشت زیرا این عمل راندمان عملکرد کارخانه‌ها در زمان استحصال و به‌خصوص در سایر مواقعی که کارخانه همزمان با ورود چغندر به تصفیه مشغول است را افزایش می‌دهد. براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت ارزش صادرات قند و شکر در ۹ ماه منتهی به آذر سال گذشته حدود ۴۵ میلیون دلار ثبت شده است. در این دوره زمانی همچنین در مجموع ۲/  ۶۱ میلیون دلار قند و شکر نیز وارد کشور شده است.  براساس آمار اعلام شده مجموع صادرات قند و شکر در سال ۱۳۹۰ برابر با ۵۵/  ۴۴ میلیون دلار بوده و در همین دوره زمانی نیز ۸۱/  ۳ میلیون دلار واردات قند و شکر به کشور صورت گرفته است. اما در سال ۱۳۹۱ نیز صادرات قند و شکر برابر با ۹۰/  ۷۳ میلیون دلار بوده و واردات این محصول نیز ۷۱/  ۰ میلیون دلار ثبت شده است.

 

روند صادرات قند و شکر در سال ۱۳۹۲ نیز برابر با ۷۳/  ۴ میلیون دلار ثبت شده که این رقم برای واردات این محصول صفر بوده است. اما برای سال ۱۳۹۳ صادرات ۸۵/  ۳۵ میلیون دلار قند و شکر ثبت شده و واردات صورت گرفته در این سال نیز برابر با ۵۰/  ۱ میلیون دلار بوده است.  صادرات قند و شکر صورت گرفته در سال ۱۳۹۴ نیز ۵۴/  ۱۸ میلیون دلار ثبت شده و برای این سال واردات قند و شکر صورت گرفته نیز ۳۴/  ۸۴ میلیون دلار بوده است. اما روند صادرات قند و شکر در سال ۱۳۹۵ برابر با ۶۴/  ۱۲ میلیون دلار بوده و در این سال ۲۶/  ۲ میلیون دلار واردات قند و شکر به کشور صورت گرفته است. در سال ۹۶ نیز صادرات قند و شکر برابر با ۲/  ۸ میلیون دلار بوده است.